Saat sabahın üç buçuğu, hava hala karanlık. Otobüste fıkra misali bir İtalyan, bir Türk, bir Hırvat, bir Hint asıllı Amerikalı uyku mahmurluğu ne demek dercesine konuşup duruyoruz. İstikamet Borobudur tapınakları.
Yogyakarta şehir merkezine yaklaşık bir-bir buçuk saat uzaklıkta, bilinen en büyük Budist tapınak kabul ediliyor. Havanın bulutlu olacağını ve gün doğumunu tam anlamıyla seyredemeyeceğimizi biliyoruz. Yine de girişe vardığımızda bilet gişesini geçer geçmez koşar adımlarla gün ağarmadan tapınağın dik merdivenlerini hızla çıkmaya başlıyoruz. Tapınağın içinde olmak için ayrı bir bilet almanız gerekiyor, ve fiyatı diğer seçenek olan, tapınağa karşısındaki tepeden seyretmeye izin veren biletten oldukça yüksek. En tepeye çıktığımızda etrafımızdaki renk mavi, masmavi bir gökyüzünün altında kubbelerin arasında adımlıyoruz. Üç daire birbirini çevreliyor ve kahverengi-siyah taştan kubbeler yan yana dairenin içinde sıralanıyor.
Borobudur bugün bilinen en büyük Budist tapınak olarak kabul edilmekte. Dokuzuncu yüzyılda yapılmış, yaklaşık beş yüz yıl sonra Hindu Krallıklarının son bulması ve İslamiyet’in Java adasına gelmesiyle terkedilmiş. Terkedilmesinin nedenlerinden biri olarak etrafındaki iki volkanik dağın patlaması varsayılıyor. 19. yüzyılda kısa süreli İngiliz sömürge döneminde dönemin yöneticisi İngiliz yerlilerin anlattıklarından yola çıkarak burayı aramaya koyulmuş.
Gün yavaş yavaş ağarmaya başladığında ve tamamen aydınlık olduğunda birkaç kere daha dönerek farketmediğimiz ayrıntıları görmeye başlıyoruz. Bir kapakla kapanmış gibi duran kubbelerin her birinin içinde bir Buda heykeli var, neredeyse tamamen hepsinin kafaları yok olmuş, belki depremde düşmüş, belki de götürülmüş. Hepsinin yüzü doğuya dönük. Borobudur tepeden görüntülendiğinde bir mandala şeklinde, kozmosu temsil eden bir kareyi kuşatan daire. Üç daire dışarıdan içeriye doğru arzuların alanını, biçimlerin alanını ve biçimsiz alanı temsil ediyor, yani üç bilinç düzeyini anlatıyor Kamadhatu, Rupadhatu ve Arupathatu. Alt kattaki daha geniş dairenin duvarları Buda’nın hayatını anlatan kabartma resimlerle bezeli.